Te Reo Māori – ki te kōrerotia e te whānau e kore e ngaro

He tūranga matua tō te whānau i ngā mahi whakaora i te reo Māori i ō tātou kāinga, i ō tātou hapori.

Published: Rāpare, 06 Hereturikōkā, 2015 | Thursday, 6 August 2015

He tūranga matua tō te whānau i ngā mahi whakaora i te reo Māori i ō tātou kāinga, i ō tātou hapori. Kei waenganui pū ō tātou whānau i ngā mahi whakawhitiwhiti reo ki ā tātou tamariki. Ahakoa te nui o ngā angitū i ngā kōhanga  me ngā kura, kāore e taea e ēnei whakahaere te kapi ngā tini hua o te kōrero Māori i te kāinga, i waenganui i te whānau. Hei tauira, ia tau, ia tau kei te kōhanga me te kura ngā tamariki mō te 25% o tā rātou wā oho; mō te 75% o te wā e toe ana kei te taha rātou o te whānau.

He mea nui te whāngaitanga o te reo ki te whakatipuranga e whai ake nei hei oranga mō te reo Māori. Kei te āwhina ngā mātua me ngā whānau kōrero Māori i ā rātou tamariki ki te tuitui i te reo Māori ki roto i ngā mahi o ia rā, o ia rā.

 

Heoi anō hei whakaū i te reo Māori ki roto i te whānau mō te nuinga o ngā tāngata me whai wā, me whai kaha, me whai tautoko ka mutu me ū anō hoki. Pērā i ngā reo katoa, e hia tau ka pau ki te ako i te reo Māori.

Hei ākonga reo Māori, hei kaitaunaki hoki i roto i tō kāinga, he huatau ngā kōrero e whai ake nei, hei āwhina, hei turaki i ngā tini tauārai e puta ake pea ki mua i a koe.

Ngā Aki

Kōrerotia te reo Māori ki ō tamariki

1) Whakawai i te haumarutanga o tō ake kāinga i te taha o tō whānau me ō hoa. Kia āhua tau anō koe ki te whakamahi i ngā kīanga me ngā kupu, katahi ka rite koe ki te whakamātau i aua kōrero ki mua i ētahi atu.

2) Hopukina ngā hōtaka reo Māori i te pouaka whakaata. He tino pai tēnei mā ngā kōhungahunga kei te kāinga ia rā, ia rā. Whakanuia ngā hua mā te pātai tētahi ki tētahi i te reo Māori e aha kē ana i te hōtaka.

3) Whai wāhi atu ki ngā ngohe ahurea Māori, pēnā i te waka ama, te kapa haka me te mau taiaha, kia rite tonu te haere. Mā te whai wāhitanga atu e whānui ake i ngā wāhi e taea ai e koe te kōrero Māori.

4) Waihanga rauemi ahurei tonu hāngai ki tō tamaiti me tōna tuakiri, tōna tūāhua. Pātai ki tō tamaiti ki te tā pikitia o tōna maunga, o tōna awa. E kite rātou i a rātou anō e whakaata mai ana i roto i te rauemi, mā reira e noho motuhake ai ki a rātou anō.

5) Whakaatu i ngā tūmomo taiao ki tō tamaiti hei wāhi e taea ai e kōrua tahi te kōrero Māori. Kei roto pea i te waka, i ngā wā kai, i te hokomaha rānei, e ako ai tō tamaiti he tino wāhanga o tō ao te reo Māori e āhei ana hoki te whakamahi i ngā wāhi katoa.

Mā te Whānau hei Tautoko i ngā Mātua

1) Ehara i te mea me tāngata matatau rawa ki te kōrero Māori tō whānau hei whakaako i te reo Māori ki ō tamariki. Whakatenatena i tō whānau ki te whakamahi i ngā kupu, i ngā kīanga hoki e mōhiotia ana e tō whānau i te taha o ō tamariki. Ahakoa iti he pounamu, ahakoa he aha te āwhina e taea ai he āwhina nui tonu tērā ki ō tamariki.

2) Ia wā ka kōrero Māori tō whānau ki ō tamariki, e rua ngā whakaakoranga: tuatahi kei te whakaako i te reo Māori ki ō tamariki; tuarua kei te whakaako hoki rātou he āhuatanga te reo o ia rā, o ia rā, he whakahirahira anō hoki te reo Māori i te kāinga.

3) Me mōhio ki te wāhi nui o te whānau i te whakaoranga me te hauoratanga o te reo Māori.

4) Kōrero ki tō whānau mō te hiranga o te kōrero Māori i te kāinga, me ō whakaaro mō te whakakaha ake i tō kōrero Māori i te kāinga. Kōrero mō tētahi mahere reo māu, mā tō whānau hoki e taea ai e te katoa te whai wāhi atu ki taua mahere (mā te kōrero Māori, mā te tautoko rānei i hunga e mōhio ana ki te reo).

5) Ko tētahi o ngā ara ako o te tamaiti ko te tāruatanga o te kōrero, nō reira kia kaha ki te whakamahi i ngā kīanga i te reo Māori i tō rātou taha ia rā, ia rā. Mā konei e ako anō ai hoki koe.

I ahu mai ngā kōrero mō ngā tohutohu i te pukapuka a Te Puni Kōkiri ‘Kei Roto i te Whare’ – Māori language in the home. I whakaritea tēnei pukapuka hei āwhina i a koe me ngā whakatau mō te ako me te kōrero Māori i te kāinga i roto i tō whare.

Ka taea te tono kape UTUKORE o ‘Kei Roto i te Whare’ tpkinfo@tpk.govt.nz.